Otomatik Vites ve Şanzıman Çeşitleri
Bu yazımızda otomatik vites çeşitlerini ele alarak bazı kafa karışıklıklarını gidermeye çalışacağız. Özellikle yarı otomatik kavramı yanlış bilinmekte ve kafa karışıklığı yaratmaktadır. Yarı otomatik vites araç harekete geçerken aracı geri kaydıran otomatik vites olarak algılanmaktadır. Halbuki gerçek böyle değildir. Yazımızın ilerleyen bölümlerinde buna değineceğiz.
Otomatik vites çeşitlerinin temel olarak 4 gruba ayırabiliriz. Bunları CVT, Tek Kavramalı Otomatik, Çift Kavramalı Otomatik ve Tork konvertörlü tam otomatik olarak sınıflandırabiliriz. Tek kavramalı ve çift kavramalı otomatik şanzımanlar yarı otomatik olarak adlandırılır. Çünkü bunlarda gözle görülen bir debriyaj olmasa da sizin yerinize bu işi yapan bir robot debriyaj vardır.
1.CVT ŞANZIMAN
CVT şanzımanlarda dişli sistemi ve vites kavramı yoktur. Temel olarak iki kasnak ve bunları birbirine bağlayan bir kayış veya zincirden oluşur. Sorunsuzdurlar, vites geçişi olmadığından sarsıntısızdırlar. Performansı biraz törpülerler ve yakıtı arttırırlar. Artık pek tercih edilmeyen bir şanzımandır.
2. TEK KAVRAMALI OTOMATİK ŞANZIMAN
Manuel şanzımanın robotize edilmiş hali olarak düşünebiliriz. Vites geçişlerini sizin yerinize sisteme entegre edilmiş bir kavrama(debriyaj) otomatik olarak yapar. Opelin easytronic' i, citroenlerin MCP si, peugeotun ETG 6 sı, hondanın i shift i ve fiatın dualojikini örnek olarak verebiliriz. Bu tip viteslerin yakıt tüketimi manuele yakın fakat vites geçişleri sarsıntılı ve yavaştır. Büyük çoğunluğunda hil holder olmadığından aracı geri kaçırırlar. Sarsıntı ve geri kaydırmadan dolayı artık pek tercih edilmemektedirler.
3. ÇİFT KAVRAMALI OTOMATİK ŞANZIMAN
Son zamanlarda çok kullanılan bir şanzıman türüdür. Renault' un EDC sini, Walksagenin DSG sini ve fordun powershift ini örnek olarak verebiliriz. Çift kavrama (debriyaj) bulunur. En hızlı şanzıman tipidir. Örneğin siz 3. vitesteyken kavramanın biri 2. vitesi diğeri de 4. vitesi hazır bekletir. Siz gaza bastığınızda otomatik olarak hazır bekleyen 4. vitese geçer. Ya da frene bastığınızda hazırda bekleyen 2. vitese geçer. Bu sebeple vites geçişleri çok hızlıdır ve sarsıntısızdır.Geri kaydırmazlar. Yakıt tüketimleri oldukça iyidir.
4. TORK KONVERTÖRLÜ OTOMATİK ŞANZIMAN
Genel olarak sorunsuzdurlar. Eski nesillerin (2010 öncesi diyebiliriz) yakıt tüketimi manuellere göre biraz fazladır ve performans olarakta nispeten düşüktür. Vites geçişleri sarsıntısız fakat yavaştır. Yeni nesillerinde kavrama bulunur be kavrama işini tork konvertörüyle yapar. ZF (BMW kullanıyor) firmasının ürettiği yeni nesil tork konvertörlü otomatik şanzımanların vites geçişleri hızlı ve sarsıntısızdır. Yakıt olarak manuel şanzımanlar kadar hatta daha az yakmaktadır. Aracın performansını törpülemezler. Bu şanzıman tipine örnek olarak Mercedesin kullandığı 7g tronic ve PSA (peugeot, citroen) grubunun kullandığı EAT 6 yı örnek verebiliriz.
